امشب به پیشنهادِ یکی از « بازیگرانِ محترمِ » نمایشِ « راه خروجی نیست » به دیدنِ آن نشستم؛
اما بعد؛ نخست چه هوشمندانه و عالمانه بود استفاده از « نورها » که به غایت اندیشه ورزانه گاه « سپید و روشن » و « گاه سرخگون » بودند و سپس « گهگاه مستقیم و گاه اندرِ زاویه بر صحنه می تابیدند » تا در فضایِ « ساخته - پرداخته شده » از « جنسِ تفکرِ کارگردانِ محترم » بتوانند وظیفه یِ اصلیِ خویش را به بهترین نحوِ ممکن انجام دهند آنچنان که همین « تسلط و استواری را می توان در میزانسن و آکسسوار به وضوح مشاهده کرد » تا { منِ مخاطب - حداقل از جانبِ خویشتن - بتوانم بگویم: در نمایشِ « راه خروجی نیست » هرآنچه باید که « بود »، « بود » و هرآنکس که باید « می شد »، « شد »! }
اما بگذارید به « تحلیل » بپردازم که « عشق، کسب و کارِ من است » و « تحلیلِ آثارِ هنری بر اساسِ روانکاویِ شخصیتِ هنرمند، اصلِ کارِ من »!
نمایشِ « راه خروجی نیست » پوسته ای ست لایه لایه، تو در تو، بسان بیراهِ راه هایی که در میانِ راه به شاهراه هایی بیکران وصل می گردد و تمامِ این مسیر از « ذهنیتِ اندیشمندانه و متفکرانه یِ کارگردانِ محترم » نشأت گرفته بوده است و اینگونه است که در اولین و اصلی ترین قدم به ای موضوع دست می یازیم - یا دست می یازم - که با « کارگردانِ محترمی » مواجه هستیم که « انسانِ بسیار متفکری ست با اندیشه هایِ ژرف و دغدغه هایِ بسیار در هنر و زندگی که مدیومِ بیانِ سخنِ وی خب مشخصاً صحنه یِ تأتر می باشد، فردی تحصیلکرده، متین، آرام و آراسته که با صبر و حوصله تمامیِ تمرینات را زیرِ نظر میگیرد، فردی اهلِ مطالعه و آشنا با متون و اندیشه هایِ { آلبرکامو - ولتر - کانت - مشخصاً سارتر و علاقمند به موسیقیِ کلاسیک شاید واگنر و چایکوفسکی و هنرِ باروک } » و درست همین نقطه است که با نمایشی مواجه می شویم که از دیدگاهی شاید - تأکید می کنم شاید - نشأت گرفته از اندیشه ای ست که « آدمی را در انتخابی نهفته در بستری از بی ... دیدن ادامه ›› انتخابیِ خویش مختارِ اختیارِ خود می داند »؛ { که البته بابت اسپویل نشدنِ داستان برایِ آنان که هنوز نمایش را ندیده اند بیش از این سخنی نمی گویم }.
بنابراین به صحنه بردن چنین اثری کاری ست بی شک هنرمندانه و البته بسیار « لذتبخش » و وقتی می گویم « لذتبخش » دلیلش نیز باید بگویم: { چه من دیدم که در طولِ نمایش « افتاده بودند از کارْ ساعت ها » که بی معنی بود « زمان، آن ارزشمندترین داراییِ انسان »؛ و از سویِ دگر « می شنیدم من هیاهویِ بسیار از سکوتی ژرف و پر معنایِ دیگر آدمیان را » هم از « حبسِ نفس ها » آنگاه که همه بودیم « شیدا و غرق در نمایش » که « تلاطم ها بود هر وهله در صحنه »! }
من به شوقِ آشنایی تازه با یکی از بازیگرانِ محترمِ نمایشِ « راه خروجی نیست » و به پیشنهادِ ایشان مبنی بر دیدنِ این نمایش « مهمانِ ناخوانده ای » بوده ام امشب، باری؛
« چه بگویم؟ سخنی نیست... ! »
که با شروعِ نمایش، « بازیگرانِ محترم دیگر نه آشنا بودند و نه بیگانه؛ نه خود بودند و نه
تجسم-واره یِ یک نقش » که هریک « خویشتنی بودست هم از جنسیتِ معنایِ هر واژه » که در پسِ هر « کلام، هر سخن، هر جمله، جهانی از تفکر و اندیشه و خرد بسانِ موجی از اقاقیاهایِ بنفش به سمتِ مغزِ مخاطب سرازیر می شدند »، چه نمایشِ « راه خروجی نیست » بیش از هر چیز « تلاشش در رساندنِ سخنانی بود » که ما اکنون می توانستیم « از دهانِ بازیگرانِ محترم » آنها را « دریابیم و سپس دُریابیم » آنچنان که باید « ایمان بیاوریم به رستاخیزِ کلمات » و اینچنین است که استفاده از « فرم و بدن و حرکات » به قدری در تسلطِ ایشان بود و ظریف و دقیق که می توانستیم با بیانِ هر « سخن، هر واژه و جمله، و سپس هماهنگیِ آن با ریتمِ حرکتِ بازیگرانِ محترم » به توازنی بسیار زیبا و خاص دست یازیم، آنچنان که « نه سخن بی قاعده گفته می شد و نه حرکتی خارج از آنچه که باید »!
یقین دارم که « کارگردانِ محترم و بازیگرانِ گرامی » برایِ نمایشِ « راه خروجی نیست » تلاش بسیار کرده اند و متحملِ زحماتِ بسیاری شده اند و همین امر برایِ انتقالِ نمایشی که بر پایه یِ « فلسفه ای خاص » می باشد دور از ذهن نمی باشد، آنچنان که اگر کمی با دقت به مواردِ بسیار در « گفتار، کردار و گاه نقش ها » نگاه کنیم می توانیم نمونه هایِ بسیاری از « نمادها، نشانه ها، اشاره ها و تصویری از کتبِ مختلفی همچون کمدی الهی دانته » را در نمایشِ « راه خروجی نیست » مشاهده کرد و این امر ممکن نمی گردد مگر با « تفکر و اندیشه و شناختی ژرف » که بی شک « کارگردانِ محترم » به این امر اِشرافِ کامل داشته است. از سویِ دیگر در « اجرایِ نقشِ یکایکِ بازیگران » می توان این موضوع را به وضوح دید که ایشان نیز به ذهنیتِ « لایه لایه یِ کارگردانِ محترم نزدیک شده و توانسته بودند با شخصیتِ نقشِ خویش به درستی ارتباط برقرار کنند »؛ من از این موضوع بی خبر هستم اما به قدری « بازیگرانِ محترم » با شخصیتِ خود و همچنین با « زمان و مکانِ سورئالِ موجود در بستری از اکسپرسیونیسم نمایش » ارتباط برقرار کرده بودند که شاید پربیراه نرفته باشم که بگویم « گویی حضورِ تحلیلگر - آنچنان که من هستم - » در کار احساس می شود - حتی اگر چنین فردی بدین موقعیت نبوده باشد، بی تردید کارگردانِ محترم یا فردی بوده است تا تحلیلِ شرایط را برعهده بگیرد -!
در پایان به « کارگردانِ محترم، بازیگرانِ گرامی و تمامیِ عواملِ گرانقدری » که در نمایشِ « راه خروجی نیست » تلاش کرده و این نمایشِ بسیار زیبا را به « منِ مخاطب » هدیه داده اند « صمیمانه خسته نباشید می گویم » و از بازیگرِ محترمِ نمایش که دیدنِ نمایشِ « راه خروجی نیست » را به من پیشنهاد دادند « از صمیمِ قلب تشکر می کنم » زیرا پس از مدت ها « مرا به دیدنِ نمایشی دعوت کردند که { زمان برایم از حرکت ایستاد }، { ضربانِ قلبم با ریتمِ هر لحظه از اجرا گاه متلاطم و گاه آرام می گرفت }، { در بخش بخشِ نمایش مغزم فایل هایِ مرتبط با نمادها، نشانه ها و اشاره ها به موضوعات، کتاب ها، فلسفه ها و سخنانِ بزرگان را با خود مرور کرده } و { در آخرِ نمایش به خود گفتم: ای کاش می توانستم مجدد این نمایش را ببینم } »...! و این نعمتی ست که بابتِ آن شاکر هستم.

پانوشت:
تمامی آنچه بیان شد، تنها نظر شخصی من است و همواره احتمال خطا در قضاوت‌هایم را می‌پذیرم. از این رو، اگر در برداشت یا بیانی دچار اشتباه شده‌ام، پیشاپیش پوزش می‌طلبم.
از تمامیِ شما هنرمندانِ محترمِ نمایشِ « راه خروجی نیست » ممنونم و متشکر...
با کمالِ احترام

نمایشِ « زنان آوینیون » یکی از زیباترین آثارِ هنری بود که می توانستم ببینم و خرسندم که دیدم؛ تو گویی بسانِ پیرمردی گم شده در میانِ هفت اقلیمِ بی بدنْ پیکر، پیش میرانم قلم را بر تنِ کاغذ تا بگویم هرچه دیدم، هرچه بودش، هرچه باید می شنیدم که هیچ نبودش بجز زیبایی و لمسِ تنِ گلبرگِ سرخِ هنر که بر یقین گویم به لطفِ « کارگردانِ محترم و بازیگرانِ هنرمند و گرامی بوده است بی شک »!
چه صحنه ای آشنا بود در مقابل، تو گویی زیستِ « من بود و تو بود و ما »، « زیستِ هرآنکس که آنجا بودش و شاید نبودش هرگزش آنجا »، صحنه ای هم از جنسِ تمامِ آدمیان؛ « سخن از فلسفه گر کنم من پُر بیراه رفته ام بی شک » بی آنکه کار به « راهِ دیگران » داشته باشم « من »، که هرچه دیدم « هم از جنسِ روانکاویِ شخصیت بود » و « تجسم بخشیدن بر صفاتِ شخصیت در هر زمان و عصر و هر دوره »!
« کارگردانِ محترم و بازیگرانِ هنرمند و گرامی » در نمایشِ « زنان آوینیون » تلاشْ بسیار کردند، آنچنان که نمایش « ریشه در خاکِ استوارِ مکبثِ بی خلل » بنیان دارد، ما نیز شاهدِ « حرص و طمع بودیم و هم آز، خیانت هایِ پیاپی، دشمنی ها و دُژخیمان و ریا و نیرنگ هایِ بی حاصل »!
هرچه من دیدم « سر و کارش با - روانِ آدمی بود - کسب و کارش »، روانکاویِ شخصیت هایی که گاهی میتوانستم در میانِ دوستان، آشنایانم یا که حتی در میانِ لایه هایِ خم اندر خمِ خویشتن بیابم من مثالش را به هر دم؛ زآن میان « چهار تن بودند » :
- یکی « سر سپرده یِ شرابِ بی رحمِ فتح و پیروزی »، همانکس کش برایش می توانست « کرد هزاران تَن به یک نیرنگ بی سر ».
- دو دیگر « سودایِ فتحِ ... دیدن ادامه ›› قله هایِ فخرِ تاریخ و هنر بر »، آنچنان که دُشنه هایش آب دیده، هماره شسته دستانش به خونِ هرآنکس که خواهد، خیال و خواب و آرامَش زِ جنسِ حیله و نیرنگ و دسیسه!
- سه دیگر « در میانِ عشق و شهوت به زنجیرِ هوس در بند، گهی آنسو ترک، گاه به سویِ دیگرش حیران و سرگردان؛ و گر حکمش رسد به مسلخ بر می برد عشقش برایِ اندکک شهرتی بی شک »!
- به دیگر کس باری « چنانچون بیدِ مجنون ریشه در خاکِ سستِ بی مقدار، کزِ پیِ هر خوش نسیمی سویِ آن حیران »؛ تجسم واری از آدمیزاد است باری بی روح و بی مقدار!
آری؛ من امشب هرچه دیدم، هرچه بودش، هرچه باید بود و می بودش، همه از جنسِ « روانکاویِ شخصیت هایِ نمایش بود بی شک »، روانکاویِ شخصیت هایی که هزاران بار می توان در جهان مثالش را دید و بسیارند اینچنین افراد!
شاید در « متونِ فلسفی » سخن از گونه ای اینگونه رفته باشد، بی شک هم چنین است؛ اما، آنچه من دیدم « برشکستن بود به هشتم دیوارِ نمایش »، دیگران « دیوارهایی برشمردند؛ باری، دیوارِ دگر را، دیوارِ هشتم را، { خوان هشتم را من روایت می کنم اکنون} :
که یکسان شدنِ دم بود با بازدمْ میانِ بازیگران و ما، من و تو؛ آنچنان که زمان را و مکان را، نیز ضمیرِ خودآگاه و ناخودآگاه را در می نوردید این نمایش، با واژگان و موسیقی و رقصِ مخصوصی که هر یک به هزاران سخن می کرد فریاد، که هر آوا و نوا و نور و حرکت داستان ها بود و دستان ها، بسانِ منشورِ دوارِ همواره در حرکت آنچنان که ابعادِ جهانِ عالمِ هستی را می توانستیم دریابیم به هر صحنه با تپنده قلبِ خویشتن بر »!
مگر می توانم من نبینم « آنیما » را در این اجرا آنهنگام که اندر « ضمیرِ ناخودآگاهِ مکبث » می شود بیدار؟ یا بدان هنگام که آگاهانه می خواهند تا یقین حاصل کنم من هرچه پیش آید، هرچه کُشتند و خونین می شود دستان، هم از پیِ « آنیموسِ لیدی مکبث » نشأتی یافته، بی آنکه خود آگه باشد از خویشتن کردارِ پلیدش خویش؟ { آری؛ این است « تحلیل »، آنجا که فرم و رنگ و نور و بازی و صدا و غیره را پس می زنم « من » تا به کُنهِ ماجرا دست یازم؛ تا که دریابم آیا به راستی خواسته یِ « لیدیِ هفت اقلیم » بوده است مرگِ شهنشهِ مهمان، یا که قلبش با قالبِ تن با جسم، در نبردی بوده است همواره پی در پی؟ }
سپس می پرسم من ز خود هر دم:
«که است او؟ » همان « استوار بازیگرِ همواره خشمگینِ ناهمدوست، همانکس کش در ردایِ پاکِ کارگردانِ نمایش قدم بر میداشت میانِ صحنهْ، مالامالِ خشم و دشنام گوی »...!
و می بینم بسانِ « زئوسِ » اساطیرِ کهن - که رعدش بود و برقش بود اندر دست - « پوستینِ کهنه اش بر تن »، به « جرمِ خیانت بر » بی هیچ صبر و اندوهی اندر دل، « تخته سنگی بر گُرده یِ خیانت کارِ نقشش میگذارد، همچو آن { سیزیفِ } همواره در بند » تا مسیری بی پایان را طی کند هماره در رنج!
آری؛ در نمایشِ زیبایِ « زنان آوینیون » به لطفِ تلاشِ بی گمان و نُمایانِ « کارگردانِ محترم و بازیگرانِ هنرمند و گرامی » من شاهدِ « شخصیت پردازیِ خاص بر مبنایِ روانکاویِ شخصیت هایِ آدمی » بودم، آنچنان که بی هیچ هراسی می توانستم گاه و بیگاه « کنش ها را » و نیز « واکنش ها را » لمسش کنم بی شک!
گاهِ رفتن بود، کسی پرسید: « منتقد هستم، آیا من؟ »
قطره اشکی بر چشمان و طرحِ لبخندی بر لبم بر بست نقش، سپس چنین دادم بدو پاسخ :
« نه، من تحلیلگر هستم »...!
سپس پرسنده بی آنکه پنداری من آنجا بوده ام هرگز، از من گذر کرد « تو گویی بوده ام بی ارزش جسمی اندر تن، تنی اندر پیراهن، پیراهنی ژنده و ژولیده بر تن » و این است « رنجِ تلخِ تحلیلگر بودن »، باری، دلیلِ حقیقتِ کارِ من که گریزانم هماره از « نقد » چه کارِ من « کارِ دل » است همواره، حتی اگر « سکه یِ قلبی » بپندارند مرا که :
« عشق، کسب و کارِ من است »!
آری، خوشحالم که توانستم نمایشِ « زنان آوینیون » را ببینم؛ « بازیگرانِ محترم » بی نظیر بودند، « نوازندگان پر شور و پر غوغا » نواختند و روح را به پرواز درآوردند و « کارگردان هنرمند و اندیشه ورز » ساعاتی خاص را به طعمِ « هنر و روانکاوی » به همه یِ مخاطبانِ خویش هدیه داد. برایِ « من » که اگر « کرونا » نبود شاید تا امروز صحنه هایی را در نقشِ بازیگر لمس می کردم، نعمتی ست دیدنِ اینچنین هنرمندی و هنرنمایی و تجسم بخشیدن به « روانکاویِ شخصیت در قالبِ نقش و هنر » تا دمی فراموش کنم اندوهِ نبودنِ خویشتن را بر رویِ صحنه؛ آری، به حکمِ قلب ممنونم و متشکر از تمامیِ عواملِ نمایشِ « زنان آوینیون » که این نعمت را به « ما، من و تو » هدیه دادند.