علی رفیعی وردنجانی نویسنده و منتقد سینما

سلام. احتراماً. نقدی بر «ساعت 6 صبح» تقدیم شما
https://farsnews.ir/alirafieivardanjani/1741778367538618870

نقد فیلم ابراهیم حاتمی‌کیا را در مجله سینمایی برداشت بلند بخوانید.
https://longtake.ir/mag/?p=25635

بازی را بکش ساخته‌ی محمدابراهیم عزیزی یک سونوگرافی معیوب از فساد در فوتبالِ زخمی کشور است که راهی جز ترحم‌برانگیزی برای دیده شدن ندارد. فهمِ درام از یک واقعه‌ی دراماتیک با درکِ دراماتیک از یک حادثه متفاوت است. با همین فرمان وقتی سینما به عنوان یک سوژه به یک واقعه‌ی دراماتیک نگاه می‌کند، بسیاری از قراردادهای منطقی خود را از دست می‌دهد. در این فیلم مرگِ تراژیک موسی، محسن کیایی، هیچ ربطی به مرگِ مشکوک برادرش، مسعود، پیدا نمی‌کند و تنها این وسط مولفه‌هایی بزرگ شده‌اند که نمونه‌ی بزرگ‌تر و البته اگزوتیک شده‌ی آن را در «علف‌زار» کاظم دانشی و «بیبدن» مرتضی علیزاده دیده‌ایم و بارها یک جریانِ پلیسی به فکت‌هایی از قانون ربط داده شده که هیچ ارتباطِ نسبی‌ای با هم دیگر ندارند. ما در این فیلم بازیِ به مراتب ضعیفی از هدی زین‌العابدین می‌بینیم و همچنان پوریا رحیمی سام مضنونی است که آخر و عاقبتش در درام نامشخص خواهد ماند و صرفاً جهتِ افزایشِ احساسات بیننده وارد کار می‌شود. هنگامی که یک ایده‌ی رئال در دستانِ کارگردان قرار دارد، اولین فرضِ مخاطب این است که: باید روندِ تعریفِ قصه نیز رئال‌زده باشد. یعنی دوربین روی دست، بازی‌های اگزوتیکِ احساسی و نه حسی، میزان‌سن طبیعت و...
متن کامل را در فارس تعاملی بخوانید.
https://farsnews.ir/alirafieivardanjani/1738788202647577262

تاسیانِ تینا پاکروان به همان اندازه که تماشایی و سینمایی است، جاه‌طلبانه و خطرناک است. سریالی که در شبکه نمایشِ خانگی اَنگِ بورژوازی به زبانِ پروست، نویسنده فرانسوی، به خود چسبانده و تماشای خیال را در مقابلِ واقعیت سرِ پا نگاه داشته، امّا در حالِ ساخت تصویری از اسنوبیسم است. اعتراف می‌کنم سکانس ابتداییِ «تاسیان» که به درختِ سرو ختم می‌شود خیلی حرفه‌ای ساخته شده. سکانسْ منِ فیلم‌باز را فریب می‌دهد که اُپِنینگِ آن قرار است با یک موضوعِ جنایی آغاز شود. مسئله این نیست که چرا موضوعات در سینما و شبکه‌ی نمایش خانگی دست روی ماجراهای قبل از انقلاب و دانشجو می‌گذارند؛ مسئله دقیقاً این است که این ماجراها چه موضوعاتِ دراماتیکی را دنبال می‌کنند. پروژه خیلی خوب بسته بندی شده. طراحی لباس، دکور و بطور کلی چیدمانِ ذهنیِ دکوپاژ در میزان‌سن دادن کارگردان، مولف را کاربلد نشان می‌دهد و ثابت می‌کند اگر مدیری، شریفی‌نیا و حمیدیان در این فیلم نقش‌آفرینی کردند بخاطر دیده شدن بیشتر و بهترشان بوده نه بواسطه‌ی مسئله‌ی دیگری. موضوعی که بسیار اهمیت دارد این است که ما در حالِ پُز دادن با یک داستان عاشقانه هستیم یا با یک داستان عاشقانه میزانِ جاه‌طلبیِ خود را نشان می‌دهیم. این موضوع ختم می‌شود به ارجاعاتی که مولف در سکانس‌ها و میان‌نوشته‌ی ابتدای فیلم. تقدیم به استادم بهرام بیضایی، پوستری از «گاو» مهرجویی، «اسرار گنج دره‌ی جنّی» گلستان و...
برای مطالعه‌ی متن کامل از لینک زیر استفاده کنید.
https://farsnews.ir/alirafieivardanjani/1738929235164459312

نظریه کشش سطحی متفکرانه درباره‌‌ی جدایی و جدال میان سنت و مدرنیته صحبت می‌کند؛ اما کدام مدرنیته؟ مدرنیته‌ای که از غرب وارد جریانِ فرهنگیِ ایران شده یا سنتی که باید امروزی شود؟ بهزاد سیفی بازیگرِ توانمندی است و توانمندیِ او نه فقط در بازی‌اش بلکه در کارگردانی و بازی‌گرفتنِ از بازیگر بر روی صحنه هویدا است و این نمایش بیشتر به ‌واسطه‌ی هنرِ بازیگری دیدنی است و سلیقه‌ام دعوتِ به تماشای چنین آثاری است که مشخص می‌کنند چگونه فرهنگ و اندیشه‌ی غربی در سنت‌های ایرانی نفوذ کرده‌اند و باعث جدایی‌ها خواهند شد. این سلیقه جنبه‌ی عام ندارد بلکه با بسیاری از گفتمان‌های فرهنگیِ در چنین نمایشی مسئله پیدا می‌کنم. اولاً طرح منطقیِ یک موضوعِ احساسی و ادله آوردنِ علمی برای آن، پویاییِ فرد را نمی‌رساند بلکه خوراکِ فرهنگی فرد را مشخص خواهد کرد. افراد، کاراکترها، در این نمایش با رابطه‎شان مشکل دارند. رابطه‌ای که نه سنت ایرانی آن را تایید می‌کند و نه مدرنیته‌ی غربی. بخش غربیِ آن بیشتر ارجاع داده می‌شود به وودی آلن، چایکوفسکی و... این ارجاعات کمکی به تعریفِ منظورِ غرب از روابط نمی‌کنند بلکه همان ادله آوردنِ علمی را افزایش می‌دهد و من هنوز توی کتم نمی‌رود این پایان‌های باز که بیشتر اصغر بازی است تا یک نتیجه‌گیریِ درست و درمان کجای قصه‌گویی هستند. در درجه دوم ما ناتوانی تحملِ زنان از این دوگانگیِ فرهنگی را می‌بینیم. مردانی که زنانی غربی می‌خواهند با تفکری کلاسیک و...
برای مطالعه متن کامل از لینک زیر استفاده کنید.
https://longtake.ir/?p=24468
برای مشاهده ویدئوی مرتبط از لینک زیر استفاده کنید.
https://aparat.com/v/eau0eg3

ملاقات با جادوگر حمید بهرامیان ادامه‌ی سینمایِ تمام شده‌ی ایران است که از آن صرفاً سرگرمی مانده و لودگی. سینمایی که «شاید وقتی دیگر» بیضایی را در خود داشت و از ژانرهای مختلفی در آن می‌توانستی حرف بزنی؛ «وصل نیکان» حاتمی‌کیا چرا دیگر تکرار نمی‌شود؟ من تعجب می‌کنم از صحبت‌های حسین‌پور، نویسنده و کارگردانِ مینی سریال «بازنده»، چرا که بی‌سوادی و نابلدی را در محصول باید ثابت کرد نه در حرف. از ژانر و سبک تا فُرم و درام هیچ‌کدام در سریالش پیدا نمی‌شود و اصرار بر استفاده‌ی نابجا از باران و حالت‌های احساسی و روانیِ نورپردازیِ دراماتیک منیت نخواهد ساخت بلکه نمایشی است از نابلدی‌های خودشیفته‌ی مولف. «ملاقات با جادوگر» حرفِ جدی‌ای برای گفتن ندارد و تکرار همان لودگی‌هایی است که به نامِ یک محصولِ فرهنگی و سینما تحویلِ بیننده می‌شوند. جذابیتِ جرج کلونی‌وارِ حقیقی در کنار بی‌نمک‌ بازی‌های ژوله قصه نمی‌سازد. از آن بالاتر من تعجب می‌کنم خمسه چگونه پذیرفته در چنین فیلمِ ‌بی‌چیزی بازی کند؟ به شوخی‌های نسیم ادبی و مردی که خودش را مدیر تشریفاتِ آقای صاحب منصب معرفی می‌کند، دقت کنید؟ حتی سیلی زدن مهدوی‌فر از رویِ تعصبِ زنانه نبوده؟ مهم آن است که ما نشان دهیم چگونه پسر یکی از خوش‌نام‌ترین مدیران این مملکت در حال فرار از کشور است و هر دفعه پاسپورتش را از پدرش درخواست می‌کند یا قرار است نشان دهیم چرا باید کسی از ایران برود؟ این فُرمی که بیننده را سمتِ خود می‌کشاند و قصه‌ای یا قصه‌هایی را در حال عادی سازی است، چه نسبتی با فرهنگِ ایرانی برقرار خواهد کرد؟ و...
برای مطالعه متن کامل از لینک زیر استفاده کنید.
https://longtake.ir/mag/?p=25476
برای مشاهده ویدئوی مرتبط از لینک زیر استفاده کنید.
https://aparat.com/v/xid68dt

تگزاس 3 فیلمی از مسعود اطیابی طبیعتِ فرهنگِ ایرانی و خانواده دوستی را با زبانِ اقتصادی خود زیر سوال برده. این زیر سوال بردن ممکن است ناخواسته باشد اما آنچه در تک تک پلان‌ها مشاهده می‌کنیم چیزی نیست که بتوان نامِ کمدی بر آن گذاشت و بیشتر یک قصورِ فرهنگی است تا آشتی خانواده‌ها با سینما. اولاً با این فیلم‌های آبگوشتی که به بهانه‌ی کمدی و سرگرم کردنِ مردم نمایش داده می‌شوند نمی‌توان سینما ساخت و دوماً، که خیلی مهم‌تر است، فیلم‌هایی که الآن بر پرده اکران می‌شوند نه سینمایی هستند و نه مردمی. آقای اطیابی به بهانه‌ی ساختِ سینمای اقتصادی و احتمالاً بدنه‌ی اکران مزخرفاتی در این چند ساله تحویلِ مخاطب داده که یکی از یکی خطرناک‌تر هستند و ظاهراً هم که گنگش مانند احسان علیخانی خیلی بالاست که ککش هم نمی‌گزد و همچنان با همین فرمان می‌راند. اولین ساخته‌ی کمدی او «خروس جنگی» مُدلی از تلاش برای جا دادنِ خود میانِ رقبا بود که اتفاقاً همه‌ی دار و ندارش را مدیونِ همان فیلم است. این فرمالیته ساختن فیلم‌های جلف از نسخه‌ی ابتدایی «تگزاس» شروع شد. سینمایی که حرفِ نسل Z را تکرار می‌کند و معنایی ندارد. بعد ما «دینامیت» را بر پرده اکرانِ عمومی دیدیم که بیشتر 3 سال توقیف بودنش برایم جذابیت ایجاد کرده بود و در آخر هم فیلم مفهومی جز تمسخر قشری از جامعه نداشت. از «انفرادی» و «بخارست» که بگذریم می‌رسیم به «هتل». قصه‌ای که بطنِ حساسیت زنانه بر شوی خود را نشانه گرفته و تالی‌فاسدهای عمیقی به بدنه‌ی خانواده وارد آورده و...
https://farsnews.ir/alirafieivardanjani/1731587864939072303

امروز جمعه است فیلم کوتاهی به کارگردانی محمد آهنگر و نویسندگی مرجان ریاحی است که نه‌تنها به اندازه‌ی فُرمِ دَوارش حرفِ فرهنگی نمی‌زند بلکه مفهومی را غالبِ اِشِل کرده که منجر به کج فهمی و شعارزدگی خواهد شد. مسئله در کُلِ سینمای ایران همین است. «ایران: یک انقلابِ سینمایی» از نادر تکمیل همایون کامل‌ترین مستندِ گفت‌وگو محوری است که در این‌باره ساخته شده. سینمایی که تلاش می‌کند مفهومِ شبهه‌روشن‌فکرانه خود را قالبِ اثری قرار دهد که در نهایت بر فُرم غلبه می‌کند و تماشاگر را یا می‌خنداند یا وادار به ترحم‌برانگیزی خواهد کرد. این اجبار از سر استیصال و سرخوردگی است. ما پیشرفتِ فرهنگیِ قابل قبولی از جامعه‌ی مرد سالار و جامعه‌ی کلاسیک خود نداشتیم که اینگونه با نفرت‌پراکنی از آن سخن گفته می‌شود. مفهومی در «امروز جمعه است» می‌بینیم که شکل برخورد دو نسل با مسئله هتک حرمت را در مقام مقایسه قرار می‌گیرد. اول نسلی که بلد است چگونه مدرک جمع کند تا، دختری که به آنها پناه آورده و اصلا معلوم نیست حرمتش شکسته شده یا خیر، دست و پایش بسته شود، (با فیلم گرفتن و اعتراف کردن)؛ دوم پسرِ جوانی که مشخصاً از نسل امروزی است و در حال مشاجره با مردی از جنس کلاسیکِ مردان ایرانی است که سیگار می‌کشند و صرفاً تظاهر به غیرت و در نظر گرفتن دین دارند و... قصه را نباید اسپویل کرد و از آن بدتر اصلاً قصه‌ای وجود ندارد که اسپویل شود و...
#علی_رفیعی_وردنجانی
برای مطالعه کامل متن از لینک زیر استفاده کنید.
https://longtake.ir/mag/?p=25359
برای مشاهده ویدئوی مرتبط از لینک زیر استفاده کنید.
https://aparat.com/v/yxc24g1

نمایش‌ خانگی یک شبکه نیست بلکه یک انتخاب است اما آنچه این گزینش را زیر سوال می‌برد شعورِ تلقینی نام دارد. در یک مدیومِ رسانه‌ای کنکاش‌هایی برای رسیدنْ وجود دارد که عملاً شاخک‌ها را برای آز و طمع به کار می‌اندازد؛ نمونه‌ی اعلای آن را در فصولِ بعدیِ «زخمِ کاری» مهدویان یا «شهرزاد» فتحی، می‌توان دید. پرسشی که این میان برای منِ مخاطب، در این یادداشت کوتاه، پیش می‌آید چرایی یا احتمالا چگونگی ادامه دادن یک فُرم در چُنین مدیومی است؟ ابتدا باید به این نکته اشاره کنم که خواستگاهِ رئالیتی‌شوهایی مانند: «گُل یا پوچ» را نباید با حرصِ وفای به عَهدِ مولف در «جوکر2» اشتباه گرفت و همه را با یک نشان زد. امّا آنچه در این مدیوم باعث می‌شود تا فصل‌های بعدیِ یک مجموعه یا نمایش واقع‌گرا را ببینیم، میزان استقبال بیننده از نمونه‌ی اولیه‌ی آن شده. این میزان شدیدا به فرهنگ‌شناسی در جوامع نیاز دارد و ابداً نباید با مترِ آکادمیک آن را اندازه گرفت. «نمایش خانگی» فُرم‌هایی به خود می‌بیند که امکانِ استخراجِ آن در مدیومِ صدا و سیمای ملی نیست و از طرفی‌ هم تناقضاتی با خواستگاهِ هرمنوتیکِ فرهنگ ایرانیْ در محصولات دیده می‌شود که نمی‌توان اسم آن را تابو شکستن یا عبور از دورانِ گذار نامید. بدیهیاتی در فرهنگِ ایرانی وجود دارد که قطعا توسط اسلام و مذهب به تکامل رسیده‌اند و این بدیهیات مشخصا توسط «جوکر2» و حتی در بسیاری از لحظاتِ «زخم کاری 3» در حال شکسته شدن هستند و...

برای مطالعه متن کامل از لینک زیر استفاده کنید.

https://longtake.ir/jens_mokhalef

برای مشاهده ویدئوی این متن از لینک زیر استفاده کنید.

https://aparat.com/v/cri87h4

چاپ شده در روزنامه هنرمند 1403/06/19