اقتباس از متون کهن ادب پارسی به عنوان اثر نمایشی همواره مورد توجه هنرمندان عرصه هنرهای نمایشی بوده است. در این بین عده ای این داستان های را در قالب مسایل و نیازهای جهان امروز ریخته و از دل آن نمایش می سازند. نمایش جگر هندی با این نگاه سعی در مطرح کردن دغدغه های اجتماعی و سیاسی روز در قالب داستانی کهن دارد. استفاده از تکنیک های مختلف نمایش ایرانی مانند بازی در بازی، تلفیق میان آواهای سنتی و مدرن، توجه به جنبه هایی از فرهنگ عامه مانند رمالی و تعبیر خواب و شکلی از صحنه پردازی مدرن از جمله نکته های قابل توجه این نمایش است. تماشاگر از همان ابتدا با نقش ها به راحتی ارتباط برقرار کرده و با آنها احساس صمیمیت می کند. پرهیز از گفتن جملات سنگین و استفاده از بازی های روان و صحنه ای انتزاعی سه جنبه واقع گرایی سنتی، تمثیل و انتزاع را کنار هم قرار داده است. در این بین قطع شدن صحنه هایی از نمایش با ورود شخصیت نویسنده و کارگردان فرضی به مخاطب این نکته را متذکر می شود که شما در حال تماشای نمایش هستید اما غیر مستقیم توجه آنها را به مسائلی چون عدالت و مردم دوستی جلب می کند. نمایش جگر هندی سعی در باز گذاشتن ذهن مخاطب در انتخاب پایانی دلخواه دارد. آنچه اطرافیان پادشاه از او میخواهند تا برای درمان بیماری خویش جوانی بیگناه را قربانی کند و آنچه سعدی حکیم در پایان حکایت آورده که حکم به آزادی جوان و شفای بیمار بر اثر لطف و مرحمت پادشاه دارد. و این پایان به نوعی تفاوت بین دو شیوه حکمرانی حاکم محور و مردم محور را مطرح میکند.
با توجه به غنای ادب پارسی امید است این شکل از نگرشهای نو به حکایات و داستان های کهن ایرانی همواره مورد توجه دیگر هنرمندان نیز واقع شود تا متون پارسی اینبار نه از لابلای کتابها بلکه که از روی صحنه های نمایش به مخاطبان عرضه شوند

رضا عباسی
عضو هیات علمی گروه هنرهای نمایشی دانشگاه زابل

به نظر من، نمایش «جگر هندی» نمایشی سرگم‌کننده و
نمونه‌ای از کمدی مبتنی اکلکتیسیزم (گزینش درآمیزی) است . این نمایش شادمانه از «پندنامه» سعدی شیرین‌سخن الهام گرفته و به ترکیبی تامل برانگیز از فرایند فاصله‌گذاری در تئاتر روایی با پایانی خوش به اتمام می‌رسد. در صحنه‌ی آخر، به‌طور غافلگیرکننده‌ای و درست در لحظه‌ای که تماشاگر نمی‌خواهد سرِ جوان بر باد برود، سعدی از همان دنیای کمدی وارد می‌شود و تماشاگر را به شکلی صمیمانه و بی‌واسطه درگیر تصمیم‌گیری درباره‌ی پایان نمایش می‌کند.

برای دوست و همکار عزیزم دکتر رحمت امینی و تمامی دست‌اندرکاران نمایش «جگر هندی»، آرزوی موفقیت و درخشش در این مسیر هنری دارم.

با تشکر،

دکتر فریده علیزاده
استادیار دانشگاه

نقد فرمالیستی نمایش«جگر هندی»
خبرگزاری سینا پارس
نمایش «جگر هندی» که به نویسندگی و کارگردانی رحمت امینی در روزهای تعطیل عید نوروز در سالن سنگلج به صحنه رفته است، نمونه‌ای از تئاتر تعلیمی محسوب می‌شود که با الهام از یکی از حکایت‌های سعدی و تطبیق آن با فرهنگ ایرانی، کوشیده تا در عین حفظ جنبه‌های سرگرم‌کننده، مخاطب را به تفکر و نقد اجتماعی وادارد. در این نقد فرمالیستی محمودرضا رحیمی، مدرس و کارگردان تئاتر به چگونگی موفقیت و کاستی‌های نمایش از منظر ساختار، اجرا و تکنیک‌های به‌کاررفته پرداخته است.

به گزارش خبرگزاری سینا، نمایش «جگر هندی» از یک روایت منسجم بهره می‌برد که ضمن حفظ چارچوب قصه‌گویی کلاسیک، از تکنیک‌های مدرن نمایشی برای برقراری ارتباط موثرتر با تماشاگر استفاده می‌کند. در اینجا، تکنیک‌های فاصله‌گذاری برشتی به‌خوبی به کار گرفته شده است تا مخاطب به جای همذات‌پنداری مطلق، بتواند از خلال داستان، تفکر انتقادی خود را نیز فعال کند. استفاده از عناصر اپیک، شکستن دیوار چهارم، و گاه گسستن خط روایی، توانسته است ریتم نمایش را از یکنواختی خارج کند و جنبه‌های آموزشی را ... دیدن ادامه ›› تقویت کند.

فرم بصری و میزانسن

یکی از نقاط قوت این اجرا، چیدمان صحنه و میزانسن‌های حساب‌شده است که ساده اما پرمفهوم طراحی شده‌اند. سالن سنگلج با فضای آفی نئاتری خود، بستر مناسبی برای این داستان فراهم کرده است، چراکه خود این فضا، حس نوستالژی و تعلق فرهنگی را در مخاطب برمی‌انگیزد. نورپردازی و طراحی صحنه نیز در خدمت ایجاد تناقض‌های بصری است که یکی از اصول فاصله‌گذاری محسوب می‌شود؛ به‌ویژه هنگامی که در صحنه‌هایی، تضاد میان موقعیت کمیک و پیام تلخ اجتماعی به‌شکلی هوشمندانه برجسته می‌شود.

بازیگری و اجرا

بازیگران، با تسلط بر تکنیک‌های بیان، بدن و اغراق برشتی، توانسته‌اند فضایی خلق کنند که هم تماشاگر را درگیر داستان کند و هم مانع از غرق شدن احساسی بیش از حد شود. با این حال، در برخی لحظات، اجرای دیالوگ‌ها کمی بیش از حد تصنعی به نظر می‌رسد، که شاید ناشی از تلاش برای تحمیل فاصله‌گذاری باشد. در چنین جاهایی، نمایش دچار نوعی افت انرژی در انتقال مفاهیم می‌شود و تماشاگر را تا حدی از ریتم روایی دور می‌کند.

چالش‌ها و کاستی‌ها

یکی از چالش‌های این نمایش، حفظ تعادل میان فرم و محتوا بوده است. هرچند اجرای تکنیک‌های تئاتر تعلیمی به خوبی در آن مشاهده می‌شود، اما گاه ریتم کند برخی صحنه‌ها می‌تواند تمرکز مخاطب را کاهش دهد. همچنین، برخی لحظات شعارزدگی در پیام‌های اجتماعی ممکن است اثرگذاری نمایش را کاهش دهد، چرا که به جای آنکه تماشاگر خود به نتیجه‌گیری برسد، گاهی پیام‌ها به‌صورت مستقیم و بدون لایه‌های زیرمتنی ارائه می‌شوند.

جمع‌بندی

با وجود برخی کاستی‌ها، «جگر هندی» را می‌توان یک نمایش دانشگاهی، علمی و جذاب دانست که توانسته با بهره‌گیری از تکنیک‌های فاصله‌گذاری، طنز تلخ و تئاتر تعلیمی، تجربه‌ای ارزشمند را برای تماشاگر رقم بزند. اجرا در سالن سنگلج، به دلیل فضای خاطره‌انگیز آن، بر جذابیت اثر افزوده و فرصتی فراهم آورده است تا علاقه‌مندان تئاتر، در دل تعطیلات نوروز، دور از شلوغی تهران، نمایشی معنادار و لذت‌بخش را تجربه کنند. این نمایش، نمونه‌ای موفق از بازآفرینی متون کلاسیک در بستر مدرن است که می‌تواند الگویی برای سایر تولیدات تئاتری باشد.
از تهیه کنندگان اجرا ، بازیگران و همه گروه و همچنین از عزیزان تئاتر سنگلج ممنونم که با ارائه مهر و محبت امکان ایجاد یک خاطره خوب تئاتری را چند برابر می‌کنند.

Tags: تئاتر جگر هندی, تالار سنگلج, رحمت امینی
منبعایران تئاتر

رحمت امینی:
قصه جذاب یکی از عناصر مهم اجراست
رحمت امینی نمایش «جگر هندی» را که یکی از حکایت‌های گلستان سعدی است از هفتم فروردین در تالار سنگلج به صحنه‌ می‌برد. او می‌گوید، متون ادبی را باید با رویکردی جدید اجرا کرد.



به گزارش ایران‌تئاتر، رحمت امینی، نویسنده، مدرس و کارگردان تئاتر که قرار است از هفتم فروردین ۱۴۰۴ نمایش «جگر هندی» را در تماشاخانه سنگلج روی صحنه ببرد، درباره این اثر توضیح داد.

امینی با بیان اینکه اقتباس از متون کهن ادبی از علاقه‌مندی‌های اوست، گفت: «جگر هندی» در ادامه علاقه و رویکرد ... دیدن ادامه ›› من به متون کهن و قدیمی ایرانی است که پیش از این نیز در اجرای برخی نمایش‌ها چون «جیجک علیشاه» و «استاد نوروز» به آن‌ها پرداخته‌ام.»

او ادامه داد: «این نمایش برگرفته از قصه‌ای از «گلستان» سعدی، شاعر شناخته شده و بنام قرن هفتم در باب سیرت پادشاهان است که قصه جذابی به نظرم رسید و متن آن را با کمک شایان صدرزاده برای اجرا آماده کردیم. این اثر پیش از این توسط حسن وارسته در سال 1383 کارگردانی شد و اکنون با تغییراتی عمده در متن و شیوه اجرایی روی صحنه خواهد رفت. لازم است اشاره کنم در تولید این اثر، پشتیبانی مناسبی از طرف موسسه آکتور؛ میلاد اسکندری و علیرضا گیلوری داشتیم.»

این هنرمند افزود: «مسئله مهم در مواجهه با متون ادبی کهن و همچنین آثار نمایش ایرانی؛ رویکرد متن و کارگردانی است. آثار شکسپیر و تراژدی‌های یونان نیز متون کهن هستند اما ما شاهد اجراهایی با رویکرد امروزی از این آثار هستیم. در واقع رویکرد جدید اگر در متن نباشد، حتما باید در شیوه اجرایی مورد توجه قرار بگیرد.»

امینی بیان کرد: «قصه جذاب یکی از عناصر مهم تولید و اجرای یک نمایش است اما اینکه چه حرفی و چگونه بیان شود، اهمیت ویژه‌تری دارد و البته ارتباط اثر با مخاطب به نویسنده، کارگردان و دیگر عوامل گروه نمایشی مرتبط است.»

کارگردان نمایش «جگر هندی» گفت: «به شخصه در اجرای این نمایش خیلی مستقیم به سراغ استفاده از شیوه‌های اجرایی نمایش ایرانی نرفتم. من همیشه در تمامی آثارم سعی کردم؛ مخاطبان تئاتری که به این هنر به چشم یک هنر ویژه نگاه می‌کنند و همچنین مخاطبان عام که برای سرگرمی به تماشای آن می‌نشینند را در نظر داشته باشم و اجرا برای همه آن‌ها واجد جذابیت‌های اجرایی باشد.»

او در پاسخ به چگونگی بهتر دیده شدن تالار سنگلج به عنوان مرکز اصلی نمایش‌های ایرانی بیان کرد: «برای بهتر دیده شدن تماشاخانه سنگلج باید به سمت اجرای آثار با کیفیت که استاندارهای لازم داشته باشد، برویم. قطعا لازم است که در هر فصلی چندین فرد شناخته شده برای اجرا در این تماشاخانه حمایت شوند. کارها باید از تمامی جنبه‌ها از نظر کارگردانی، نویسندگی، بازیگری و .. خوب باشند و حمایت‌ها باید به شکلی باشد تا علاوه بر هنرمندان کمتر شناخته شده در عرصه نمایش ایرانی، گروه‌ها بتوانند میزبان هنرمندان شناخته شده نیز باشند تا تماشاگر بیشتری به سالن بیاید.»

این هنرمند افزود: «ما در سالن‌های خصوصی شاهد اجرای نمایش‌هایی هستیم که سویه‌های نمایش ایرانی دارند و با بلیت‌های گران قیمت می‌توانند مخاطب را جذب کنند، این موضوع نشان‌دهنده علاقه مخاطب به این آثار است اما باید تلاش کرد تا استاندارهای خوب برای کار در نظر گرفته شود و همچنین به امر تبلیغات توجه داشت. متاسفانه گروه‌های نمایشی توانایی مالی مناسبی حتی برای تبلیغات ندارند.»

او بیان کرد: «تئاتر مجموعه‌ای از عناصر است که باید تا حد ممکن بهترین کیفیت را داشته باشند. هر کدام از این عناصر تضعیف شود؛ کل نمایش تحت تاثیر قرار می‌گیرد. همچنین که باید در نظر داشت؛ تئاتر هنر ارزانی نیست و بابت اینکه یک کار خوب اجرا شود، باید عوامل خوب در کنار هم قرار بگیرند؛ قطعا کنار هم قرار گرفتن تمامی این عناصر در دیده شدن هر اثر نمایشی چه نمایش ایرانی و چه غیر ایرانی تاثیرگذار است.»

به گفته این هنرمند؛ تمرین‌های نمایش «جگر هندی» به صورت فشرده از اواخر دی آغاز شده و امید است که از هفتم فروردین؛ برابر با روز جهانی تئاتر میزبان مخاطبان باشد.

گفت‌وگو: نگار امیری

🖊️یادداشت محمود رضا رحیمی
مدرس و کارگردان تئاتر
پس از دیدن جگر هندی
نقد فرمالیستی نمایش "جگر هندی"

نمایش "جگر هندی" که به نویسندگی و کارگردانی رحمت امینی در روزهای تعطیل عید نوروز در سالن سنگلج به صحنه رفته است، نمونه‌ای از تئاتر تعلیمی محسوب می‌شود که با الهام از یکی از حکایت‌های سعدی و تطبیق آن با فرهنگ ایرانی، کوشیده تا در عین حفظ جنبه‌های سرگرم‌کننده، مخاطب را به تفکر و نقد اجتماعی وادارد. در این نقد فرمالیستی، به چگونگی موفقیت و کاستی‌های نمایش از منظر ساختار، اجرا و تکنیک‌های به‌کاررفته می‌پردازیم.

ساختار و روایت

نمایش "جگر هندی" از یک روایت منسجم بهره می‌برد که ضمن حفظ چارچوب قصه‌گویی کلاسیک، از تکنیک‌های مدرن نمایشی ... دیدن ادامه ›› برای برقراری ارتباط موثرتر با تماشاگر استفاده می‌کند. در اینجا، تکنیک‌های فاصله‌گذاری برشتی به‌خوبی به کار گرفته شده است تا مخاطب به جای همذات‌پنداری مطلق، بتواند از خلال داستان، تفکر انتقادی خود را نیز فعال کند. استفاده از عناصر اپیک، شکستن دیوار چهارم، و گاه گسستن خط روایی، توانسته است ریتم نمایش را از یکنواختی خارج کند و جنبه‌های آموزشی را تقویت کند.

فرم بصری و میزانسن

یکی از نقاط قوت این اجرا، چیدمان صحنه و میزانسن‌های حساب‌شده است که ساده اما پرمفهوم طراحی شده‌اند. سالن سنگلج با فضای آفی نئاتری خود، بستر مناسبی برای این داستان فراهم کرده است، چراکه خود این فضا، حس نوستالژی و تعلق فرهنگی را در مخاطب برمی‌انگیزد. نورپردازی و طراحی صحنه نیز در خدمت ایجاد تناقض‌های بصری است که یکی از اصول فاصله‌گذاری محسوب می‌شود؛ به‌ویژه هنگامی که در صحنه‌هایی، تضاد میان موقعیت کمیک و پیام تلخ اجتماعی به‌شکلی هوشمندانه برجسته می‌شود.

بازیگری و اجرا

بازیگران، با تسلط بر تکنیک‌های بیان، بدن و اغراق برشتی، توانسته‌اند فضایی خلق کنند که هم تماشاگر را درگیر داستان کند و هم مانع از غرق شدن احساسی بیش از حد شود. با این حال، در برخی لحظات، اجرای دیالوگ‌ها کمی بیش از حد تصنعی به نظر می‌رسد، که شاید ناشی از تلاش برای تحمیل فاصله‌گذاری باشد. در چنین جاهایی، نمایش دچار نوعی افت انرژی در انتقال مفاهیم می‌شود و تماشاگر را تا حدی از ریتم روایی دور می‌کند.

چالش‌ها و کاستی‌ها

یکی از چالش‌های این نمایش، حفظ تعادل میان فرم و محتوا بوده است. هرچند اجرای تکنیک‌های تئاتر تعلیمی به خوبی در آن مشاهده می‌شود، اما گاه ریتم کند برخی صحنه‌ها می‌تواند تمرکز مخاطب را کاهش دهد. همچنین، برخی لحظات شعارزدگی در پیام‌های اجتماعی ممکن است اثرگذاری نمایش را کاهش دهد، چرا که به جای آنکه تماشاگر خود به نتیجه‌گیری برسد، گاهی پیام‌ها به‌صورت مستقیم و بدون لایه‌های زیرمتنی ارائه می‌شوند.

جمع‌بندی

با وجود برخی کاستی‌ها، "جگر هندی" را می‌توان یک نمایش دانشگاهی، علمی و جذاب دانست که توانسته با بهره‌گیری از تکنیک‌های فاصله‌گذاری، طنز تلخ و تئاتر تعلیمی، تجربه‌ای ارزشمند را برای تماشاگر رقم بزند. اجرا در سالن سنگلج، به دلیل فضای خاطره‌انگیز آن، بر جذابیت اثر افزوده و فرصتی فراهم آورده است تا علاقه‌مندان تئاتر، در دل تعطیلات نوروز، دور از شلوغی تهران، نمایشی معنادار و لذت‌بخش را تجربه کنند. این نمایش، نمونه‌ای موفق از بازآفرینی متون کلاسیک در بستر مدرن است که می‌تواند الگویی برای سایر تولیدات تئاتری باشد.
از تهیه کنندگان اجرا ، بازیگران و همه گروه و همچنین از عزیزان تئاتر سنگلج ممنونم که با ارائه مهر و محبت امکان ایجاد یک خاطره خوب تئاتری را چند برابر می‌کنند.