حضور فعال و پر انرژی جوانان

در نقد و بررسی نمایش «شپش» نوشته و کار کوروش نریمانی، منتقدان کانون ملی به حضور موفق بازیگران جوان در یک نمایش نسبتا حرفه ای تاکید شد و نریمانی هم ماهها تمرین و پشتکار را دلیل این موفقیت دانست.

به گزارش کانون ملی منتقدان تئاتر ایران، در ابتدای نشست در تماشاخانۀ نوفل لوشاتو، کوروش نریمانی نویسنده و کارگردان نمایش «شپش» گفت:« من در تمام طول زندگی کاری و حرفه ایم در تاتر هم کمدی نوشتم، هم کمدی اجرا کردم و هم بازی کردم، از زمان دانشجویی  یعنی از زمان دوره دانشجویی اواخر دهه ۶۰ و اوایل دهه ۷۰ که وارد حیطه کار حرفه ای شدم.»
او افزود:« ایده تشکیل کارگاه مربوط به چند سال پیش -حدودا ۴یا ۵ سال پیش است که در کارگاه گروه معاصر تجربیات را انتقال بدهم به نسلی که مثل ما برای تاتر کمدی پافشاری نمی کنند. من اعتقاد خاصی به ژانر کمدی دارم چون در همه جای دنیا کمدی با تفکر خاصی همراه است تماشاگرش را دست بالا می بیند بازیگر کمدی می تواند در تراژدی هم عالی بازی کند و بازیگر کمدی پرجرات خواهد شد چون واکنش مخاطبش را در لحظه می بیند و لمس می کند. در طول سه دوره کارگاهی که این آخرین دوره اش است؛ در دوره اول موفق به اجرا نشدیم چون سالن نداشتیم. در دوره دوم، به مدت ۹ ماه با بچه ها تمرین کردم و نمایشی را به روی صحنه بردم. تعدادی از این جوانان ماندند که در این نمایش حضور داشتند. بدنه دانشجویی دنیای خاصی دارد و دنیای حرفه ای دنیای دیگری است. دز این دوره به پیشنهاد دوست عزیزم سیامک صفری که مسول آکادمی آفرا است آنجا تمرین کردیم و به پیشنهاد خودش در این نمایش ایفای نقش کرد و در کنار جوانان بازیگر نمایش «شپش» حضور داشت علیرغم اینکه خودش هم سر نمایش دیگری بود. آنچه در نمایش شپش به وضوح بازیگران کارگاهم موفق به لمس اش شدن ریتم است. عنصری که همیشه در همه مدت زمان کارحرفه ایم به آن فکر کردم و سعی کردم در نمایش هم اجرا شود ریتم است، عنصر ریتم در ژانر کمدی خیلی مهم است.»
نریمانی درباره نوشته شدن این متن گفت:« زمانی که کارگاه تشکیل بدیم قرار نبود که برای هرکسی داستانی تعریف کنیم . آرام آرام تلاش کردم نمایش نامه پیدا کنم این تعداد بازیگر بتواند بازی کنن،نمایش نامه خودم که بیشتر از ۵یا ۶ نفر نیست پزشک نازنین هم تعداد کارکتراس کم هست، این به کار کارگاه ما نمی آمد ، چند داستان از چخوف را به این صورت در آوردم که فرصت حضور داشته باشند.که نوشته از قصه های چخوف نه تنها مزشک نازنین که نمایش عطسه بود که مناسب دیدم.
ما پیام خاصی نمی خواستم بدیم، فقط نمایش اجرا کردیم نه اینکه بی هدف بود و در خود نمایش نهفته است که مخاطب باید آن را دریابد. این خاصیت نمایش است که باید نشان دهد نه اینکه توصیخ دهد.»

عرفان پهلوانی، منتقد در این نشست گفت:« ماجرای بسیار جدی به نام کمدی، نه در ایران، بلکه در سراسر جهان آشنایمان بادتراژدی بسیار بیشتر از کمدی است که علت تاریخی دارد، در طول ۲۱ سال سابقه تاتر کمدی آقای نریمانی قابل تامل است. کمدی درست کار کردن از ضروریات نیازهای جامعه است. هنرمند باید فرزند زمان و مکان خودش باشد و پاسخ درست نیاز جامعه اش باشد. عدم توجه به نمایش کمدی در جشنواره ها آسیب بسیاری به این نوع نمایش و هنرمندان علاقمند به کمدی زد.» 
این نویسنده افزود:« نمایش کمدی چند ویژگی دارد که در نمایش شپش کاملا رعایت شده. یکی این که در ژانر کمدی ایجاد آگاهی در تماشاگر و ناآگاهی در کاراکتر است، لحظه ها و موقعیت هایی در نمایش شپش اتفاق می افتد که تماشاگر را به تفکر و خنده می اندازد اما در کاراکتر نه، خودتان به عنوان تماشاچی هم شاهدهمچین موقعیتی بودید، و به بلاهت و حماقت کاراکتر می خندند و اساسا به خودخواهی انسان بر می گردد، چون وقتی فردی چیزی را می داند که طرفی نمی بیند باعث ایجاد خنده فرد می شود، مورد دومی که در نمابش کمدی شپش رعایت شد ماشینی رفتار و عمل کردن است، در این نمایش شاهد رباط و ماشین شدن کاراکتر بودیم، یکی دیگر از تکنیک های کمدی انسان عمل کردن موجودی غیر از انسان است، حضور کاراکتر  سگ در این نمایش گویای رعایت این تکنیک است که با بار کمدی سامان پیدا می کند. مورد دیگر استفاده از شوخی های واژگان جنسی است که مقدار و چگونه و درستش به صورت خوشایند در تاتر شپش رعایت شده، تکرار مورد دیگری است که آقای نریمانی به عنوان کارگردان در نمایش شپش آن را به کار برد. تکرار ایجاد ریتم می کند و  در کمدی بسیار مهم است و تکرار ایجاد خنده و تاکید می کند. ایرادی که می توانم به آن اشاره کنم در نمایش شپش این است که سیامک صفری که بازیگر باسابقه است در تاتر «شپش» کار بزرگ و خاصی انجام نداد اما دانشجویان بازیگر در تاتر «شپش» چنان توانایی و خلاقیتی از خود بروز دادند که قابل ستایش است و این نقطه قوت «شپش» است.»

رضا آشفته منتقد و پژوهشگر، در ادامه گفت:« «شپش» نمایشی برگرفته از داستان های کوتاه  طنز آنتوان چخوف است که تاکنون اجراهای متعد دی بر اساس آن در ایران به عناوین مختلف اجرای عمومی شده است. شاید مهمترین برداشت از این داستان ها از آن نیل سایمون آمریکایی باشد که شهرام زرگر آنها را به نام «پزشک نازنین» ترجمه و منتشر کرده و همین متن برای نخستین باربه نام «به خاطر یک مشت روبل» به کارگردانی محمدحسن معجونی در ایرانشهر اجرا شد و پس از آنها بارها این نمایشنامه بارها در تهران و شهرستان ها اجرا شد. در سال ۹۵ پارسا پیروزفر بنابر برداشت شخصی اش بخشی از همین داستانها را خودش اقتباس و به نام ماتریوشکا اجرا کرد که تاکنون یکی از بهترین اجراهای این بازیگر و کارگردان است که خودش ترجیح داده بود به صورت تک گویی نمایشی آنها را اجرا کند و این توان بیشتر و زیبایی بازی اش را برای مخاطبان اثبات می کرد. بعد از او اشکان خطیبی با هنرجویانش در سال ۹۷ آن را در دیوار چهارم و بر اساس همان متن نیل سایمون و به نام «پزشک نازنین» اجرا کرد. کوروش نریمانی هم چند تا از همین داستان ها را بنابر برداشت و سلیقه و اقتباس خودش و در عین حال با توجه به روزآمد شدن متن و انطباق فرهنگی و اجتماعی با روزگار ما در گذر از صد و چند سال از زمان خلق داستانها و جغرافیای مسکو و روسیه آنها را در سال ۹۷ در تالار مستقل و در سال ۹۸ در تالار نوفل لوشاتو اجرا کرده است.»
او افزود:« نمایش «شپش» را به شکل متفاوتی نریمانی دارد اجرا می کند که او در سال ۷۸ با اجرای نمایش شبهای آوینیون در جشنوارۀ تئاتر فجر خود را به عنوان یک کارگردان اجراهای کمدی مطرح کرد و بسیاری از جوایز آن سال را هم ربودند که سیامک صفری بازیگر همیشگی کارهای نریمانی نیز در آن اجرا بهترین بازیگر جشنوارۀ فجر شد. الان هم ترکیب این بازیگران جوان در کار بازیگر مجرب و ممتازی چون سیانک صفری می تواند در انتقال این همه تجربۀ پشت سرگذاشته بسیار تاثیرگذار باشد. دیدن پروسۀ تمرین و ماهنگی بازیگران با بازیگر اصلی بهترین اتفاق برای فراگیری بازیگری در تئاتر خواهد بود و اگر این گروه و تجربه هایشان ادامه داشته باشند در یکی دو کار آینده شاهد یک اتفاق بهتر به لحاظ اجرایی خواهیم بود.»
رضا آشفته، نویسنده در پایان گفت:« این نمایش با بازیگران جوان و با انرژی بسیار بالا اجرا شده که در آن رعایت ضرباهنگ برای جذب بیشتر تماشاگران یک اصل بوده است. اما نمایش ساختار تراژدی و کمدی دارد و به ویژه اینکه مرگ مردی که به نام شپش لقب گرفته و این لقب سازی هم بیشتر در فرهنگ ایرانی متداول است، در نهایت بنابر دلسوزی و ساده انگاری اش از بازی مرد مغروق که خود را در دریا به ظاهر غرق کرده و «شپش» هم نمی تواند اسم بلندبالای استانسیلاوسکی را صدا بزند، برای نجات فرد مغروق خود را در دریا می اندازد و چون شنا بلد نیست می میرد. این جریان آن کمدی پر هیاهیو را که شباهت به وودویل های اولیۀ چخوف دارد، در روال غیر عادی اش تبدیل به تراژدی می شود. باید این تراژدی هم در جریان بازی و نقطه گذاری و مکث ها و سکوتهایی در کل اجرا مشخص تر شود که در نهایت هر دو حس و حال در کنار هم مخاطب را درگیر این اجرا گرداند.»
در این نشست تماشاگرانی نیز درباره نمایش «شپش» اظهار نظر کردند و در عین حال به تند بودن ریتم رویدادها و قابل فهم نبودن داستانها و محتوای اصلی اشاره کردند. رضا آشته نیز با تاکید بر چیره شدن وجه کمیک و شاید هم حضور دو منتقد در تالار نمایش که باعث شده این جوانها اصطلاحا با انرژی بیشتری کار را در پبش گیرند و از آن وجه تراژیک و ریتم کند و مکث های لازم برای ته نشین شدن اندوه غفلت کرده اند.
نمایش «شپش» با کارگردانی کوروش نریمانی به عنوان پروژه پایانی کارگاه «کمدی خلاق ۳»، با حضور هنرجویان شرکت کننده در این کارگاه و ۲ کارگاه قبلی «کمدی خلاق» در عمارت نوفل لوشاتو روی صحنه رفت. در این اثر نمایشی سیامک صفری و هنرجویان کارگاه‌های «کمدی خلاق» به ایفای نقش ‌پرداختند.