یادداشت اسما خوش‌مهر (کارشناس ارشد هنرهای رسانه‌ای) برای نمایش تجربی آنلاین «نغمه شبانه»

اسما خوش‌مهر (کارشناس ارشد هنرهای رسانه‌ای) در یادداشتی که برای نمایش تجربی آنلاین «نغمه شبانه» نوشته و در اختیار ایلنا قرار داده، درباره این اثر می‌گوید: «اگر متولد ایران باشید، اگر در آن جغرفیا زندگی می‌کنید، بی‌شک بعد از شنیدن ده دقیقه خبر شبانگاهی شما هم می‌بٌرید، از ترس کابوس نمی‌خوابید، و آنقدر نمی‌خوابید تا بعد از شنیدن خبرهای بی‌وقفه شبانگاهی خود به خبر تبدیل می‌شوید و به خواب عمیقی فرو می‌روید.»

متن این یادداشت به شرح زیر است:

«نمایش تجربی آنلاین «نغمه شبانه» پانزدهم تیرماه ۹۹ به کارگردانی مشترک دنیز خاطری و ربکا میلر در فضای مجازی به اجرا رفت. متن این نمایش از آثار مهسا طالبی نویسنده کتاب‌های «الگوی شخصیتی پدید آمده توسط بوکاچیو و شکسپیر: یک بررسی تطبیقی»، «آسمان کلاغ پوش» و همچنین یکی از نویسندگان کتاب «رادی نامه» است. «نغمه شبانه» در مجموعه نمایشنامه‌هایی با  عنوان «آسمان کلاغ پوش» در سال ۹۷ به چاپ رسید و جایزه پروین اعتصامی و بهترین کتاب سال ۹۷ را دریافت کرد. نویسنده تحت تاثیر شرایط سیاسی و اجتماعی جامعه و حتی جهان اطرافش، کابوس‌ها و خواب‌هایی می‌دید که ترجیح داد آنها را به یک اخبار شبانگاهی تبدیل کند. اخباری که قادر است به مرور آنقدر در ذهن آدم‌ها تاثیر گذارد که دنیای واقعی (رئالیسم) به خبرهای غیرواقعی (سورئالیسم) و اغراق‌آمیزی تبدیل می‌شود که کل زندگی آنها را فرا می‌گیرد.

نمایش تجربی آنلاین «نغمه شبانه» حال این روزهای همه ماست. فرقی نمی‌کند در کدام جغرافیا باشید تا شنیدن یک دقیقه خبر روز شما را خراب و چای داغ‌تان را سرد کند. شما با شنیدن دو دقیقه خبر، هنگامی که مشغول مالیدن کرم مرطوب کننده روی پوست دستان‌تان هستنید ناخودآگاه شروع به جویدن ناخن‌هایتان می‌کنید. با شنیدن پنج دقیقه خبر، از میوه خوردن و رسیدگی به سلامت پوست‌تان سر از تیز کردن چاقوها در می‌آورید و گوشت لخم را به سیخ می‌کشید و با شنیدن هشت دقیقه خبر بی‌وقفه، شما دستان خود را با چاقو می‌برید. اگر این رویه ادامه پیدا کند کم‌کم فشارتان بالا می‌رود، بدن‌تان دم می‌کند، گرم‌تان می‌شود، نفس‌تان می‌گیرد، انواع دردهای عضلانی به سراغ‌تان می‌آید و در دقیقه دهم قلب شما از کار افتاده است.

اگرچه این نمایشنامه سال ۲۰۱۷ نوشته شده است با این‌حال همچنان خبرهای سال ۲۰۱۷ به خبرهای سال ۲۰۲۰ ارتباط عمیقی دارد. همچنان روزشمارهای بی‌ربط جزء خبرهای روز است، ساختمان‌ها فرو می‌ریزند، هر روز یک نفر در جهان ترور می‌شود، هنوز رقابت‌های انتخاباتی ترامپ و بحث برجام پابرجاست، هر روز برنامه‌ای برای کره ماه طراحی می‌شود، حریق جنگل‌ها در صدر اخبار است، اما آنچه نمایشنامه را از شنیدن خبرهای روزانه فراتر می‌برد شیب تند خبرها به سمت دنیای وحشی‌تر، عجیب‌تر، سورئال‌تر و غیرقابل باورتری‌ست که اتفاقا برای تماشاگر سال ۲۰۲۰ خانه‌نشین قرنطینه، درگیر ویروس کرونا هیچ دور از ذهن نیست. چرا که هیچ کدام از ما، نه من در هیبت تماشاگر نه مهسا در هیبت نویسنده و نه دنیز خاطری در هیبت کارگردان فکرش را نمی‌کردیم که روزی دنیا به سمتی رود که تئاتر تجربی آنلاین تنها راه گریز این روزهای بدخبرمان باشد.

تاب تحمل تماشای خبرهای شبانگاهی ما از سال ۲۰۱۷ به ۲۰۲۰ بسیار تغییر کرده است. این روزها بعد از شنیدن ده دقیقه خبر حال‌تان بی شک خراب می‌شود و با شنیدن اخباری که نیمی از آن علیه شما طراحی شده است، در دنیای نمایش بی‌شک مرده‌اید و خود به خبر تبدیل شده‌اید.

نغمه شبانه توسط دو کارگردان یکی ایرانی و دیگری امریکایی به زبان فارسی و انگلیسی به اجرا رفت بدون آنکه از شیوه اجرای یکدیگر باخبر باشند. دنیز خاطری کارگردان بخش ایران بسیار هوشمندانه شخصیت مریم شجاع را طراحی کرد. گوینده خبری که کاملا برای تماشاگر ایرانی آشناست، با تصویر دوگانه‌اش هیچ بیگانه نیست. گوینده‌ای که جلوی دوربین رسمی کشورش تصویری کاملا متفاوت با تصویر داخل خانه دارد، خانه‌ای مدرن که همچنان بر سنت‌هایی پابرجاست؛ همچون فوت کردن بر نبات پیش از انداختنش به چای.

دیدن همزمان دو نسخه مریم شجاع یکی متولد ایران و دیگری متولد امریکا به دو زبان فارسی و انگلیسی تنها از پس دنیز خاطری بر‌می‌آمد که به نظرم یکی از کارگردان‌های پیشرو و آوانگاردی‌ست که از تجربه کردن نمی‌ترسد و این را نه تنها در این کار که در کارنامه هنری‌اش به خوبی ثابت کرده است. دیدن همزمان هر دو نسخه از مریم شجاع با بررسی هویت جغرافیایی هر دوی آنها در کنار یکدیگر در زمانی کوتاه، بدون هیچ دیالوگی به خوبی توانسته بود اخلاقیات و روحیات زن امریکایی را در مقایسه با زن ایرانی را به تماشاگر معرفی کند.

مریم شجاع امریکایی توجهی به خبرها ندارد، او مدام بین آشپزخانه و اتاق خوابش در رفت و آمد است، نوشیدنی‌اش را می‌ریزد، سراغ کامپیوترش می‌رود، با خیال راحت شکلاتش را می‌خورد و برنامه فردایش را در دفترش می‌نویسد. او به خبرهای دنیا بی‌اعتناست. به فرو ریختن ساختمان پلاسکوی تهران، ترور سفیر کشور خارجی، او به توافق هسته‌ای ترامپ و ایران و به همه خبرها بی‌توجه است و تصمیم می‌گیرد تلویزیونش را خاموش کند اما وقتی دکمه‌ای پیدا نمی‌کند، پشتش را به مانیتور می‌کند. او در دقیقه هشتم دقیقه‌ای که خبرها به جنون و آشفتگی تمام رسیده است و دنیا رو به ویرانی‌ست توجهش جلب می‌شود، کنجکاو شده تا ببیند چه خبر شده است اما طولی نمی‌کشد که به خواب می‌رود.

او مثل مریم شجاع ایران آنقدر به جزیات خبرها توجه نمی‌کند تا دستش ببرد، تا طعم خیار در دهانش تلخ شود، او برنامه فردایش را می‌داند و بی‌توجه به مرگ مریم شجاع به اتاق خوابش می‌رود، در اتاق را می‌بندد و با خیال راحت می‌خوابد.

حال این روزهای مریم شجاع را من می‌فهمم، شاید خبرها مرا نکشد اما من هنوز در آب‌های خلیج فارس دست و پا می‌زنم، خبرها هنوز از پا درم نیاورده است. اما اگر مجری خبر باشید که نیمی از روز را خبر بگویید و نیم دیگرش را خبر بشنوید، اگر متولد ایران باشید، اگر در آن جغرفیا زندگی می‌کنید بی‌شک بعد از شنیدن ده دقیقه خبر شبانگاهی شما هم می‌بٌرید، از ترس کابوس نمی‌خوابید، و آنقدر نمی‌خوابید تا بعد از شنیدن خبرهای بی‌وقفه شبانگاهی خود به خبر تبدیل می‌شوید و به خواب عمیقی فرو می‌روید. من هم به زودی در اثر دست و پا زدن‌ها باد می‌کنم، بادکنک می‌شوم و با لباس سفیدم به آسمان آبی فرو می‌روم.»

نمایش تجربی «نغمه شبانه» به نویسندگی مهسا طالبی و طراحی دنیز خاطری با کارگردانی مشترک دنیز خاطری و ربکا میلر ۱۵ تیر به صورت آنلاین اجرا شد. دنیز خاطری طراح و کارگردان ایرانی این دارای مدرک کارشناس ارشد تئاتر از دانشگاه هانتر دانشکده City University of New York بوده و به مدت هفت سال در کشور آمریکا با کمپانی‌های متعدد تئاتر و اپرا در مقام کارگردان، نمایشنامه‌نویس و بازیگر همکاری می‌کند.

بازیگران این اثر آنلاین و تجربی در بخش ایران «سروناز نانکلی» و در بخش آمریکا «مرلیکس ونتورا» بودند که به صورت مونولوگ در دو شهر تهران و نیویورک به صورت همزمان اجرا شد.

از دیگر عوامل «نغمه شبانه» می‌توان به زهره رحمانی (طراح لباس)، آروین فولادی‌فر (طراح پوستر)، استودیو پارکینگ - صادق حسین (ضبط صدا)، سارا حدادی (مدیر روابط عمومی و مشاور رسانه‌ای youstudio) اشاره کرد. این نمایش در ۱۵ تیر، ۵ جولای ساعت ۱۰ شب به وقت تهران و ساعت ۱۴ به وقت نیویورک در کانال یوتیوب Evening Melody-An Experiment منتشر شد.