غول بابایی که می‌تواند شاهکار بشود

نشست دوشنبه های نقد تئاتر به نقد و بررسی نمایش «غول بابا» اختصاص داشت که هر دو منتقد کانون ملی، با تایید کلیت اجرا با توجه به بالندگی آن و مسیری که این گروه خلاق مشهدی در پیش گرفته اند، نقدهایی را بر آن وارد دانستند که در صورت جدی گرفته شدن، حتما در آینده شاهد اتفاقات بهتری برای آنان خواهیم بود.
به گزارش کانون ملی منتقدان تئاتر ایران، در این نشست رضا آشفته، منتقد و پژوهشگر و رسول نظرزاده، منتقد و پژوهشگر، مهدی سیمریز نویسنده و کارگردان و محبوبۀ پاداش کارگردان و یکی از بازیگران نمایش به همراه هنرمندانی چون محمد برومند و بهرام صادقی مزیدی و جمعی از هنردوستان به نقد و بررسی نمایش «غول بابا» که بارها در جشنواره‌های تئاتر کودک و نوجوان درخشیده است، پرداختند.
مهدی سیمریز نویسنده و یکی از دو کارگردان نمایش «غول بابا» دربارۀ سایقه این گروه مشهدی گفت: گروه نمایشی «غول بابا» متشکل از دو گروه نمایشی افرا و گروه مجتمع امام خمینی هست که غریب به ده سال در حوزه نمایش کودک و نوجوان و نمایش عروسکی فعالیت دارند. این دو گروه نزدیک به سه سال است که بصورت مشترک کار می کنند و آثار مختلفی را بصورت مشترک تولید کرده اند که آخرین نمونه این آثار نمایش «غول بابا» بود که برای ارایه در هفدهمین جشنواره مبارک تولید شد و تاکنون موفق به حضور در چهار جشنواره ملی و بین المللی بوده و توانسته جوایز مختلفی را کسب کند .
او در این نشست دربارۀ چگونگی بازخوانی این افسانۀ قدیمی و غربی گفت: قصه جک و لوبیای سحر آمیز قصه ای است که اغلب کودکان با این داستان آشنایی دارند و در انتخاب این نمایش با نگاهی به کتاب افسون افسانه ها، یک افسانه انتخاب شده تا ذهن و روح کودک مورد کنکاش قرار بگیرد. در قصه جک و لوببای سحر آمیز ما با بچه ای مواجه هستیم که پدرش را از دست داده و در قصه «غول بابا» فیروز پسر بچه ای هست که پدرش را از دست داده. برای همین این بچه دوست ندارد که غول قصه از روی درخت بیفتد و بمیرد. هم ذات پنداری این کودک با جک شاید مهمترین نکته ی این متن هست و تلاش شده ویژگی های محلی خراسان اعم از لهجه، بازی های و آیین های خراسانی مانند چولی قزک با این قصه تلفیق بشود.
این کارگردان در خصوص شیوه اجرایی  گفت: این نمایش سعی شده از شیوه عروسکی غول آسا و بن راکو استفاده بشود که برای بچه ها از جذابیت بالایی برخوردار هست و گروه مدتها روی بازی دهندگی عروسکها کار کرده تا ارائه حرفه ای و قابل باوری در نمایش برای مخاطب داشته باشد و همینطور سه بازیگر این‌نمایش هر کدام با طراحی شخصیت و گریم متفاوت کشش کودک برای دیدن نمایش و دنبال کردن داستان را به همراه دارد .
او همچنین یادآور شد: در مورد طراحی صحنه  هم سعی شده فضا بصورت طبیعی  و رئال طراحی بشود و قصه در فضایی شبه فضای واقعی رخ بدهد.
در ابتدا رسول نظرزاده، منتقد درباره بازخوانی متون با توجه به اینکه همه در حوزه تئاتر بزرگسال در این زمینه فعالند اما دانش این کار را ندارند و همواره ما را با آثار ضعیف مواجه می کنند، از «غول بابا» به عنوان یک نمونه درست یاد کرد که توانسته حتی در این فرآیند به بومی سازی قابل باور و استنادی هم برسد.
این پژوهشگر تئاتر گفت: نمایش در قیاس با داستان جک و لوبیای سحر آمیز شخصیت فیروز به حالت شرقی در آمده و مهربانی را توسعه می دهد و با قلبش پیش می رود اما در قصه اصلی پسر زبر و زرنگ  هست که اتفاقا در انجا جک دزدی می کند اما در اینجا فیروز دزد نیست.
او در ادامه به مفهوم آسمان  پرداخت و افزود: آسمان در ذهن مخاطب به وجود می آید تا از تنهایی در بیاییم. همچنین غول با فرهنگ ما همسو می شود و بعد به آسمان می رود. غول هم درس مهربانی را یاد می گیرد و هم یاد می دهد.
 این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه غول می توانست با پس زمینه وحشی تر و بد جنس تر باشد که تداعیگر همان غول بیابانی عامیانه خودمان هست که در اینجا مهربانی غول پررنگ تر دیده می شود.
او افزود: همچنین بازی چولی قزک که من درباره اش تحقیق کرده ام و از آیین های خراسانی هم هست، می توانست در این نمایش بیشتر خودش را نشان دهد. پیرزن نمادی از خشکسالی و خشکی مهر و عاطفه است.
او گفت:  لزوما نیازی نیست شخصیت بدجنس یا جادوگر را صرفا زن بازی کند. موضوع دوست فروشی، پسرک زمانی که می بیند مادرش نیاز مالی دارد راضی به فروختن گاو می شود اما می گوید وقتی پولدار شدم دوباره می آیم و خودم می خرمت.
نظرزاده استفاده از لهجه مشهدی را در نمایش خوشایند و بامزه دانست و گفت: گاو هم نمادی از اسطوره درداستان برمایون و فریدون که می تواند بچه ها را با اسطوره های ایرانی نیز آشنا کند.
این منتقد طراحی صحنه و تعویض صحنه ها را مناسب با اجرای کودک انست اما با اشاره به نقاشی های پرویز کلانتری کع برگرفته از کویر هستند، و فضاهای روستاهای خراسان دارای حس و حال کویری هستند، از گروه پرسید چرا به جای چوب که تدعیگر فضای جنگل هست، از کاهگل و خاک برای چنین منظوری استفاده نکرده اید؟! او همچنین در مورد استفاده از نور در صحنه بر این باور هست که تاثیری بر صحنه نداشته و مخاطبان تنها از دیالوگ ها متوجه شب و روز می شوند.عروسک های نمایش هم بسیار زیبا که  فرشته ابراهیمی به شکل خلاقه ای اینها را طراحی و قابل اجرا کرده است. برداشت نهایی رسول نظرزاده این بود که در مجموع از دیدن نمایش لذت برده است.
رضا آشفته ضعیف شدن وجه شر در نمایش را مخالف با ساختار کلی درام دانست و حتی در خود افسانه جک و لوبیای سحر آمیز نیز این شر بسیار قوی و نیرومند هست و در آنجا هر یک از شخصیت به گونه ای درگیر با نیروی شر هستند اما در اینجا به کل دارند نیروی شر را کمرنگ می کنند اگر این طور بود که در تمام دنیا این همه بدبختی و بیچارگی و آوارگی و جنگ و گریز و گرسنگی و هزار و یک مساله دیگر نبود. فیروز خانوادۀ فقیر و کارگری دارد و با افتادن پدر خانواده از داربست و مرگ نان آور خانواده و از سوی دیگر خشکیدن شیر گاو خانه مشکلات آنها با این بدشانسی ها دو چندان می شود و مادر فیروز باید با لباس شستن خرج و دخل خانه را فراهم کند و اگر ما بیشتر بر این مشکلات آگاه و متمرکز می شدیم آنگاه متوجه رویاهای فیروز می شدیم که را او باید این نیروز شر را پس بزند و به جای آن دارد مدام از مهربانی و بخشش می گوید. الان فقط توصیه های او و تغییر دادن مسییر افسانه ها را می بینیم بی آنکه اشاره و تاکیدی بر این پس زمینه های ویرانگر وو تشدید فقر و بی تفاوتی و حتی ستم دیگران در این وضعیت بشود.
این منتقد اجرا را نسبت به متن سر دانست چون در آن نکته هایی هست که باعث شگفتی مخاطبان می شود اینکه جک و لوبیای سحر آمیز بومی شده و در آن حی گاوی هم به گویش مشهدی سخن می گوید که اینها مردم را شگفت زده می کند که اولا مگر گاو حرف می زدند و ثانیا آن هم به لهجه خاصی... بنابراین گروه از داشته های فرهنگی اش مایه گذاشته تا مخاطب را درگیر با جرایش کند. آنگاه طراحی عروسک گاو که شگفتی ساز هست. مدل هدایت و بازی دهندگی اش بسیار زیباست که سه قسمت دارد و آن دو نفر باید در هماهنگی با هم سر، میانه و ته این گاو را به بازی در آورند. غول هم بسیار زیباست اما با توجه به اینکه تکنیک عروسک های غول پیکر چند سالی است وارد ایران شده، می توانست خیلی بزرگتر از گاو ساخته شود که باز هم شگفتی ساز باشد. به هر حال گروه بازیگران و باز دهندگان عروسک که به شیوه بونراکو عروسکها را به بازی می گرفتند، خیلی تخصصی و با قدرت حضورشان را تماشایی می کردند و حتما هم دشواری هایی بوده که توانسته اند بر آن چیره شوند تا به این مرحله زیبا و خلاقه برسند.
محمد برومند از نمایشگران عروسکی و از هندمندان به نام خطۀ خراسان نیز در این نشست حضور داشت و گفت: می خواهم دو نکته را یادآوری و از آنها به گونه ای تشکر کنم. اول اینکه تالار هنر که اجراهای خوب نمایشی را در بر میگیرد و حتی کارگردان های تهرانی خیلی دیر موفق به گرفتن نوبت اجرایی از این سالن می شوند اما اکنون مدیریت اینجا تالار را  در دست تئاتری های مشهد گذاشته است و دوم اینکه دارم می بینم کانون ملی منتقدان تئاتر ایران دارد به نقد کار کودک می پردازد که این هم برایم جالب هست، در فضایی که برخی کار کودک را حرفه ای نمی دانند در حالیکه کار کودک حرفه ای تر هم هست، منتقدان هم متوجۀ این جدیت شده و دارند به نقد و بررسی اش می پردازند.
او حتی گفت در برابر حرف شخصی که نمایش های کودک  را مبتدی و غیر حرفه ای دانسته واکنشی تند نشان داده است.
رضا آشفته نیز در جمع بندی اظهار امیدواری کرد که این گروه پویا و خلاق مشهدی همچنان بتوانند کار کنند و حتما در صورت دقیق شدن و متوجه نقد و نظرهای سازنده بودن، مسیر را برای رسیدن به کارهای بزرگتر و ماندگارتر برایشان باز خواهد کرد و ما حالا انتظار داریم که از این گروه کارهایی فراتر از شهر قصه و شاپرک خانوم و مانند اینها ببینیم چون استعداد و زمینه های این شکوفایی در هنرمندان این گروه وجود دارد.
نمایش عروسکی «غول بابا» به نویسندگی مهدی سیم ریز و کارگردانی محبوبه پاداش و مهدی سیم ریز از ۱۵ اردیبهشت ماه هر روز به جز شنبه‌ها ساعت ۱۹:۱۵ در تالار هنر به صحنه رفته است.
در خلاصه این نمایش آمده است: فیروز در خیال خود به سرزمین قصه‌ها سفر کرده و با غول قصه جک و لوبیای سحرآمیز مواجه می‌شود. او که در رؤیای کودکانه‌اش غول را مهربان می‌بیند، متوجه می‌شود که غول پس از شکستن درخت، روی خانه گنبدی یک پیرزن افتاده و نجات پیداکرده است. فیروز تلاش می‌کند تا غول مهربان را به خانه‌اش در آسمان بازگرداند.
مینا قهرمانی، فاطمه شیرزاده و زهرا ناوشکی بازیگران نمایش «غول بابا» و سحر حسن زاده، لیلا بحری، وحید حمیدزاده، سحر دستمرد، مهدی وحیدی و هانیه بنکداران بازی‌دهندگان عروسک‌ها هستند.

دیگر عوامل این نمایش عبارتند از مجتبی ذبیحی: تهیه کننده، فرشته ابراهیمی: طراح و ساخت عروسک، داوود شیخ: آهنگساز، مهدی سیم ریز: طراح صحنه، فاطمه شیرزاده: طراح پوستر و بروشور و ریحانه مطهری: روابط عمومی.

نمایش «غول بابا» اردیبهشت و خرداد در تالار هنر واقع در میدان هفت تیر، خیابان مفتح جنوبی، خیابان ورزنده برای مخاطب کودک و نوجوان به صحنه می‌رود.