نمایشگاه «آرا گولر» از نخستین عکاسان آژانس جهانی عکس «مگنوم» در تهران افتتاح شد

منصور جهانی ـ نمایشگاه عکاسی «خاطرات تاریخچه‌ای از دست رفته» از آثار عکاس ترک تبار «آرا گولر» از نخستین عکاسان آژانس جهانی عکس «مگنوم» و مورخ بصری شهر استانبول؛ در مرکز نبشی در تهران افتتاح شد. 
نمایشگاه عکاسی «خاطرات تاریخچه‌ای از دست رفته» Memoir of a Lost History حاوی ۱۶۰ عکس از آثار عکاس ترک تبار «آرا گولر یونیورسال» Ara Güler Universal یکی از معروفترین عکساسان جهان ملقب به «چشم استانبول» و از نخستین عکاسان آژانس بین‌المللی عکس «مگنوم» Magnum در مرکز «نبشی» در تهران افتتاح شد و تا روز بیست و چهارم اسفند ماه امسال ادامه خواهد داشت. مرکز نبشی در خیابان ویلا، خسرو، شماره ۵۱ واقع شده است.
بعد از کوالالامپور و استانبول، نمایشگاه «آرا گولر یونیورسال» به تهران رسید. این نمایشگاه تحت عنوان «وقایع‌نگار تاریخ فراموش‌شده» توسط کیوریتور فرانسوی «آژانس ویزیونسی» و «پاتریس والت»، برای گرامیداشت شصت سال زندگی پربار گولر، از اولین عکاسان آژانس جهانی مگنوم، طراحی شده است.
«آرا گولر» نه تنها به تعالی فرهنگی استانبول، بلکه به تاریخ عکاسی در سطح بین‌المللی یاری رسانده است. عکس‌های او گواه روابط کثیری است که در طول زندگی حرفه‌ای پرثمر خود، ایجاد و از آنها نگهداری کرد. «چشم استانبول» جوایز بسیاری از جمله؛ جایزه «لژیون دونور» یا شوالیه و مدال طلای شهر پاریس را آن خود کرد.
در کنار این نمایشگاه، رونمایی کتابی از آثار «آرا گولر»، نمایش مستندی از «جوشگون آرال» و مباحثه درباره زندگی این عکاس فقید انجام خواهد شد.
«مهدی وثوق‌نیا» کارشناس و مدرس عکاسی در یادداشتی در مورد نمایشگاه «خاطرات تاریخچه‌ای از دست رفته» در مرکز «نبشی» تهران نوشته است: مرکز نبشی در آخرین رویداد سال ۹۷ خود به نمایش عکس‌های «آرا گولر»، عکاس سرشناس ارمنی‌تبار ترکیه، خواهد پرداخت. این نمایش با عنوان «آرا گولر، وقایع نگار تاریخ فراموش شده» برگزار می‌شود و علاوه بر نمایش گزیده‌ای از عکس‌های این فوتوژورنالیست شهیر بین‌المللی، شامل رونمایی کتاب عکس‌ها، اولین نمایش فیلم مستند «جهان آن‌گونه که هست» ساخته‌ی «جُشکون آرال» و نیز نشست‌و گفت‌و‌گو در باب زندگی و هنر این عکاس فقید خواهد بود. تهران نقطه‌ آغازین اولین تور نمایشگاهی «آرا گولر» پس از درگذشت وی است و بعد از ایران، این تور در کشورهای دیگر ادامه می‌یابد.
«آرا گولر» عکاس ترکِ ارمنی‌تبار در استانبول متولد شد. او نمونه‌ای شاخص از عکاسانی است که تجربه‌ دیداری و پایداری‌اش در تولید عکس، بخشی جدانشدنی از تاریخ بصری شهری است که بسیاری آن‌ را از دریچه‌ عکس‌های او شناخته‌اند. با این وجود اگرچه عنوان «چشم استانبول» برای دهه‌ها عکاسی گولر از استانبول مدرن، شایسته‌ اوست؛ اما همانطور که خودش بر آن تأکید دارد، او شهروند جهان و عکاسی جهانی است.
او که بیش از هر چیز خود را عکاس خبری می‌دانست در اوایل دهه‌ ۶۰ میلادی و پس از آشنایی با «آنری کارتیه برسون» و «مارک ریبو» به «آژانس عکس مگنوم» پیوست. عضویت گولر در مگنوم، زمینه را برای آشنایی او با الگوهای تثبیت شده‌ آژانس در آن سال‌ها را فراهم آورد. عکاسی با دوربین لایکا، استفاده از فیلم عموما سیاه و سفید، پایبندی به نظریه‌ «لحظه‌ قطعی» و تولید عکس‌هایی با سویه‌های اجتماعی، بخشی از این ارزش‌هاست که در بیشتر آثار گولر حتی بعد از جدایی او از مگنوم، قابل پیگیری هستند. اگرچه گولر، مانند سایر عکاسان خبری علاقه‌مند ثبت واقعیت بود اما نگاه شاعرانه‌ او و توجهش به اصول ترکیب‌بندی کلاسیک، عکس‌هایش را همانطور که «اورهان پاموک» (نویسنده‌ مشهور ترک) به آن اشاره می‌کند زیبا می‌نمود. با این نگاه، عکس‌های «آرا گولر» نه تنها برای مخاطبان خاص، بلکه برای بسیاری از مردم عادی جذاب، چشم‌نواز و قابل فهم هستند.
مجموعه آثاری که گولر بیش از همه با آن شناخته می‌شود؛ کاوش‌های تصویری او از محیط آشنا و زیسته‌ خود (استانبول) است. نگاه جستجوگر و عمیق او در عکس‌های استانبول لایه‌های پنهان و نمایی غیرتوریستی از شهری توریستی را به مخاطب عرضه می‌کند. از زاویه‌ دوربین «آرا گولر» اگرچه مستند کردن بناها، اسلکه‌ها و خیابان‌های شهر مهم است؛ اما ثبت مردم شهر و احساسات آن‌ها برای او در الویت قرار دارد. از این رو او توانست با تلاش خستگی ناپذیر خود، بخشی از روح این شهر را به تسخیر عکس‌های خود در آورد. 
«آرا گولر» به عنوان یکی از مطرح‌ترین و شناخته شده‌ترین عکاسان ترکیه از بسیاری از هنرمندان، سیاست‌مداران و افراد مشهور در جهان نظیر؛ «پابلو پیکاسو»، «آلفرد هیچکاک»، «سوفیا لورن»، «سالوادور دالی»، «وینستون چرچیل»، «ایندیرا گاندی»، «برتراند راسل»، «تنسی ویلیامز» و ... عکاسی کرده است. نکته‌ جالب این‌که، گولر در ثبت پرتره‌های افراد، با کنار گذاشتن سنت‌های دیداری عکس‌های اجتماعی خود تلاش نموده تا سویه‌های نویی در نگاه عکاسانه‌ خود بیابد. به همین جهت، عکاسی از زوایای غیرمتعارف با لنزهایی با فواصل کانونی کوتاه، نشانه‌هایی از تلاش او برای یافتن نوعی نگاه شخصی در ثبت افراد مطرح است. به‌نظر می‌رسد قرار‌گیری افراد مطرح، در جلوی لنز دوربین، راه را برای تجربه‌گری گولر، باز نموده و او را از پایبندی صرف به اصول کلاسیک عکاسی خبری دور می‌کند.
با این همه، اعتقاد او مبنی بر ثبت واقعیت توسط عکاسی، سبب شده تا او خود را همواره «مورخ بصری جهان» و نه یک «عکاس هنری» بنامد. عکاسی که آثارش برای همیشه به عنوان اسناد تصویری ارزشمندی از دوره‌ زمانی زندگی‌اش باقی خواهد ماند.
«آرا گولر» که «چشم استانبول» لقب گرفته بود، روایتگر شهری بود که دوست می‌داشت. عکس‌های سفید و سیاه او این شهر را، آن‌طور که در دهه ۵۰ تا ۷۰ میلادی بود، در تاریخ ثبت شده است. وی روز ۱۸ ماه اکتبر امسال، در بیمارستانی در استانبول به دلیل نارسایی قلبی در سن ۹۰ سالگی درگذشت.