خاطرات هنرپیشه نقش دوم
اثر ماندگاربهرام بیضایی با کارگردانیدرخشان افشین زمانی
اردیبهشت و خرداد ۱۳۹۷
صمد چینی فروشان عضوکانون ملی منتقدان تئاتر
این روزها، تالار ناظرزاده‌ی تماشاخانه‌ی ایرانشهر، نمایشی را به صحنه برده است که در زمستان ۹۴ حضوری موفق و فراموش نشدنی درتالار سنگلج را تجربه کرده بود. افشین زمانی با اجرای بسیار چشم نواز و تاثیرگذار خود از نمایشنامه‌ی «خاطرات هنرپیشه‌ی نقش دوم» (۱۳۶۰) اثر بهرام بیضایی دراین تالار، یکباردیگر ثابت می کند که هنوز تئاتر ما زنده است؛ که چاره‌ی کار تئاتر امروز ما، نه حضور سلبریتی های بی خبر از ماهیت واقعی تئاتر، نه تسلیم شدن کارگردانان به نیات فرصت طلبانه‌ی سرمایه گذاران مالی، نه نادیده انگاری شعور مخاطب از طریق اعمال ترفندها، شعبده ها و تردستی های حقیر صحنه ای- یعنی همه‌ی آنچیز هایی که به قول فردوسی به خواری هنر و ارجمندی دروغ و تزویر می انجامد- بلکه بازگشت به معیارهای اصیل و فرهنگساز تئاتر، بازگشت به نقش خلاقه و صادقانه‌ی تئاتر در ارضای نیازهای زیبایی شناختی و معناشناختی همزمان مخاطب است؛که چاره‌ی کار تئاترما، دوری گزیدن از عوام گرایی و زدودن صحنه ها از دروغ و ... دیدن ادامه ›› تزویر است.

در باره‌ی اجرا:
افشین زمانی در اجرای نمایشنامه‌ی خاطرات هنرپیشه‌ی نقش دوم، با کاستن از تعداد اشخاص نمایش، انتخاب پوشش هایمتنوع در رنگ ها و هویت های گویا، با چهره پردازی های دراماتیک و معنادار، رنگ آمیزی قابل تاویل چهره‌ی گروه همسرایان و مردمان کوچه و بازار(کار رضا صالحی)، با بهره گیری هوشمندانه و خلاقانه از فضای خالی صحنه ، ساخت و پرداخت فضاها و مکان های گوناگون از طریق نورپردازی های عمومی و موضعی ،هدایت بازی های درخشان و به شدت قابل تحسین بازیگران، با کاربرد دراماتیک و تاثیرگذارموسیقی(کار قابل ستایش بهزاد بختیاری)، و بطورکلی، با اعمال نوعی دراماتورژی اجرا، به ریتم موسیقایی و موزونی در اجرای صحنه های متعدد نمایش دست یافته است که حاصل آن، امکان تمرکز هرچه عمیق تر مخاطب بر لایه های معنایی متعدد و چندگانه‌ی نمایش است. میزانسن های چشم نواز، استفاده‌ی کاربردی و زیباشناسانه از تمامی ابعاد صحنه،تداخل بی مقدمه‌ و سیال بخش های روایی در بخش های غیر روایی، چنانچه در سنت نمایش ایرانی متداول است، ارتباط دوسویه‌ی‌ میان صحنه و مخاطب را تشدید کرده و همذات پنداری لحظه به لحظه‌ی مخاطب با قهرمانان و سرنوشت تراژیک آنان را تضمین کرده است.
وقتی از دقایق میانی اجرا، شور و شوق حاصل از لذت کشف اندیشه‌ های پنهان در لایه های زیرین متن، مرا از خود بی خود می کند، بی هیچ نگرانی از دیده شدنِ واکنش احساسی ام توسط دیگران، ابتدا بر تنهایی بیضایی و سبب بر جهل چندین ساله‌ی خود به عنوان منتقد، آشکار و بی حجاب می گریم و در پایان اجرانیز، اولین کسی هستم که تمام قد، به احترام افشین زمانی و گروه فوق العاده‌ اش به پا می خیزم . در جریان صحنه‌ی تمجید و تکریم گروه اجرایی توسط تماشاگران، با مشاهده‌ی عکس العمل هایبراستی گرم و پراحساس حاظران درتالار، برمن مسلم می شود که تئاترِ فرهنگساز متعهدِ واقعی و نه مضحکه های فرصت طلبانه ی دامن گستر امروز بر صحنه های تئاتر تهران، هنوز دراین سرزمین زنده است. برمن مسلم شد که در میان نسل جوان هنرمندان کشورم،هنوز هستند افراد شعورمندی که تئاتر را، همچون رهروان صدیق دیروز این عرصه‌ی پر درد و رنج، نه برای کسب شهرت و درآمد،بلکه، برای فرهنگسازی و فراهم کردن عرصه‌ی گفت و گو با جامعه‌ی مخاطبان و اثبات برتری هنر و هنرمند بر سیاست و سیاست ورزمی خواهند.
درباره‌ی بازی ها
نمایشنامه‌ی بیضایی، به خاطرسیالیت ویژه‌‌ی صحنه هایش،تداخل مواج زمان ها و مکان ها و رویدادهایش، شخصیت های متنوع و متعددش، چنان فضای پر تحرک و پرهیجانی را فراهم می کند که هرگونه قطعیت زمانی و مکانی را از رویدادها و صحنه های متعدد خود سلب می نماید. تحقق عملی و عینی این ویژگی ها برصحنه‌ی تئاتر، به سادگی مقدور نیست و مستلزم طراحی میزانسن های سیال و استفاده‌ی بهینه و شاعرانه از نور و رنگ و تنوعات بیانی و گفتاری و بازی های رنگ آمیزی شده‌ با هیجانات و عواطف گوناگون است. اجرای افشین زمانی علاوه بر ابتکارات خلاقه در طراحی و ساماندهی میزانسن ها، و سیالیت های زمانی و روایی، از بازی های درخشانی برخوردار است که هرکدام، زیبایی، روح، رنگ و تنوع بصری و عاطفی ویژه ای به صحنه ها بخشیده اند. از میان بازی های درخشان، پرتحرک و یگانه‌ی این اجرا، بویژه باید از بازی ویدا جوان،‌ بازیگر نقش بلقیس(که خاطره‌ی اجراهای مژده شمسایی را زنده می کند)، محمد رضا خادمی، بازیگرنقش موهبت، محمد معتضدی، بازیگر نقش ذوالفقار، جوانه دلشاد، بازیگر نقش مشکین خانم، مهلا مرادخانی،بازیگر نقش زرین، و شخص افشین زمانی، بازیگر نقش دوالپا، نام برد که بی اغراق، همه‌ی ذهن و روح تماشاگر را به خود جلب می کنند. در این میان، علاوه بر حضور پرانرژی و درک شده‌ی بازیگران گروه همسرایان و مردمان عادی شهر. می باید از بازی های قابل تقدیر موناکرمی در نقش ماهر، علیرضا لببییان در نقش خدنگ نام برد که هریک در جایگاه خود، نقش بسزایی در انتقال مفاهیم نمایش و رنگ آمیزی رویدادهای آن ایفا کرده اند.
من، تماشای این نمایش خلاقه و درخشان را، به همه‌ی دوستداران تئاتر، بویژه دانشجویان، فعالان و اساتید تئاتر کشور، جدا توصیه می کنم.